මහනුවර සම්ප්‍රදායය අගය කරනු ලැබූ සිත්තරා විසින් සිතුවම් ඇදීමේ දී යොදා ගත් විධි ක්‍රමයන් එකී සිතුවම් තුළින් පෙන්නුම් කරනු ලබන්නාවූ ලක්ෂණයන් විමසා බැලීම මෙමගින් අපේක්ෂිතය.සිතුවම් ඇඳීමට යොදා ගන්නා බිත්ති පෘෂ්ඨයෙහි ඉඩ කඩ දිගැති පුස්කොල පත් ඉරු මෙන් හරස් අතට ඛෙදා ගත් තීරයන් කිහිපයක් සකසා ගැනීමෙන් පසුව ඒවා තුළ සිතුවම් ඇඳීම සිදුකරන ලදී.
විහාර බිත්ති කුඩා තිර වලට ඛෙදා වෙන් කොට ගත් පසු චිත්‍ර ශිල්පීන් එම පනේල වලදී ඔවුන් ඉදිරිපත් කරන ලද කථා පුවත සිතුවමට නගන ලදී.එහිදී බිත්තියේ වම් පසේ සිට දකුණු පස දක්වා සිතුවම් ඇඳි අතර අවසානයේ නතර කළ තැක සිට යළි පහළ පේලියේ දී වම්පසින් නැවත සිතුවම ඇදීම පටන් ගෙන කථාව අඛණ්ඩව ගලා යාමට ඉඩ සලස්වා දී තිබේ.කථාව දිගටම බැලීමට අවස්ථාව දීමේ මෙම අඛණ්ඩ කථන සම්ප්‍රදාය එක් අතකින් රූප රාමු පෙළක විලාසය බිත්ති පෘෂ්ඨය පුරාසිතුවම් ගත වී තිබූ අතර එය ප්‍රේක්ෂකයාගේ සිතට කා වැදෙන හා අවබෝධ කොට ගැනීමට හැකි වන පරිද්දෙන් සිතුවම් ගතව පැවතුණි.
ජනේල අතර සෙන්ටිමීටර 2,3 පමණ තීර තබා තිබූ අතර මේවා ඊට ඉහළින් පිහිටි පුළුල් පනේලයේ ඇඳ දක්වුනු චිත්‍ර වලින් පිළිබිඹු වන අවස්ථා පිළිබඳව අතිශය කෙටි හැඳින්වීමක් කිරීමට යොදා ගනී.මෙය ප්‍රමාණවත් නොවූ තැන සිතුවමේ පසෙක ඉඩඇති කොටසක් කොටු කර ගැනීමෙන් එකී සංක්ෂිප්ත විස්තරය දැක්වීම ද සිදු කරනු දැකිය හැකි වේ.මෙසේ පාඨ යෙදීමෙන් කුමන කථාවක කුමන අවස්ථාවක් නිරූපනය වන්නේ ද යන ප්‍රේක්ෂකයාට නිවැරදිව අවබෝධ කර ගැනීමට පහසු මගක් විය.ජාතක කථා තීරුවක් වශයෙන් ඇන්ද ද ගොඩනැගිල්ලේ හැඩය අනුව ද සිතුවම් ඇඳ තිබේ.මාරස්සන,මැදවෙල,සූරියගොඩ විහාරයන් හි බිත්ති පෘෂ්ඨයේ කිහිප පොළක බිත්තිය සම්පූර්ණයෙන් තීරු වලට නොඛෙදා බිත්තිය කොටසක් ලෙසින් ඛෙදා ඒවා පසුව තීර වශයෙන් ඛෙදා ගෙන ඇත. මෙම සිතුවම් එකම රේඛාවක් පාදම කොටගෙන නිර්මාණය විය. එනම් එම පොදු රේඛාව චිත්‍ර පනේලයේ පහළින්ම පිහිටුවා තැබූ රේඛා සටහන විය. මෙසේ පාදක රේඛාව මත පිහිටුවා සිතුවම් ඇඳීම නිසා කුඩා ළමුන්ගේ චිත්‍ර හෝ නූතන කාටූන් චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ විග්‍රහයන්ට සමානත්වයක් දක්වන බව සෝමතිලකගේ මතයයි. පොදු පාදම් රේඛාවක් මත පිහිටුවා සිතුවම් ඇඳීම නිසා සිතුවම රිසිසේ පසුතලය පුරා ම විහිදී යන ස්වාභාවයක් දක්නට නොලැඛෙන අතර පසුබිමේ ඉහළ කොටස බොහෝදුරට මේ නිසා හිස්ව පෙනේ.මහනුවර සම්ප්‍රදායයේ චිත්‍ර කලාව තුළ විශේෂ ලක්ෂණයක් වන අධික රත් පැහැයට හේතුව මෙම පොදු පාදම් රේඛාව බැව් තව දුරටත් සෝමතිලක විසින් දක්වා සිටියි. මේ සම්ප්‍රදායයේ සිතුවම් බුද්ධිගෝචර සිතුවම් ලෙස නොව අක්ෂිගෝචර සිතුවම්ය.සිතුවමක් තුළින් ස්වාභාවිකරණය පෙන්නුම් කරන්නාවූ වර්ණනා ශ්‍යමොඡ්්වල හා ක්‍ෂයවෘද්ධි ආදී විධි මෙහිදී ඉදිරිපත් නොවේ. එසේ වූවද මහනුවර යුගයේ සිතුවම් හුදු අක්ෂිගෝචර ප්‍රලාපයන් ලෙස බැහැර කරලිය නොහේ. ශිල්පියා ප්‍රධාන වශයෙන් සිය සිතුවම් කරණයේ රේඛා කර්මය හා වර්ණ පූර්ණය යොදා ගෙන ඇත. එකී විධි නියම දෙකෙන් මේ යුගයේ සිතුවම පරිපූර්ණය. ලක්දූසිංහ දක්වා සිටින්නේ රේඛා සංකලනයෙන් ඇති වන රටාවන් එකිනෙකට වෙන්ව පෙනෙන ලෙස කෙරෙන පැතලි වර්ණාලේපයන් නිසා විචිත්ත්‍රිය චමත්කාරයෙන් යුතු ප්‍රාණවත් සිතුවමක් බිහි වේ යන්නයි.
සිතුවම්කරණයේ දී රූප භාවිතය තුළ පැත්තකින් පෙනෙන ලෙස මානව රූප ඇඳ තිබේ.පටු නළල් තල තරමක් දිගටි හා එකම හැඩති කන්, මත්ස්‍යාකාර රවුම් ඇස්,ඝනතොල,් ඍජු නාස්,රැලි තුනක් යෙදු ග්‍රීව,පැහැදිලි දැක් වූ නිකට,ඇවරියාකාර අතැගිලි හා ස්ථූල ශරීර හැඩ සම්ප්‍රදායානුකූලව දක්වා තිබේ.
උඩුකය ඉදිරිපස පෙනෙන අයුරින් ඇඳ ඇති රූපයක දෙපා පෙන්වන්නේ පැත්තකට සිටින ලෙසින්ය. රූප වල ඝනබවක් හෝ වටකුරුබවක් පෙන්නුම් නොකෙරේ. මෙසේ පැතලි ස්වාභාවයක් ගන්නා සිතුවම්හි ගැඹුරුබවක් නොපෙනෙන බැවින් ඒවා ද්විමාන රූප විශේෂයක් ලෙසින්ද දැක්විය හැකි වේ.
මේ සිතුවම් හි කැපී පෙනෙන අංගය වන්නේ සියුම් රේඛාකරණයයි. කන්, නාස්, ඇස් හා ශරීරයේ අනෙකුත් අංග සිතුවමින් ඉස්මතු වී පෙනෙන්නේ බලවත් වූත් දුෂ්කරවූත් රේඛාකර්මය නිසාය. ලක්දූසිංහ දක්වන්නේ මේ සම්ප්‍රදායයේ රේඛා කර්මය දුර්වල වන හැම විටම චිත්‍රය අප්‍රමාණවත් රසසුන් නිර්මාණයක් බවට පත්වන බවයි. මෙලෙසින් රසසුන් නිර්මාණයක් බවට පත්වන්නට ඇත්තේ පසුතලයේ ඇති අධික රත් පැහැ භාවයටත් රූපයන් හි දිස්වන පැතලි ස්වාභාවයත් රේඛාකර්මය දුර්වල වෙත්ම වඩා තීවූ ලෙසින් දිස්වන නිසා විය හැකිය.
සිතුවම් ඇඳීමේ දී ප්‍රමාණ සමීක්ෂණය පිළිබඳව එතරම් සැලකිලිමත් වී නොමැතිබැව් පෙනේ.මානව රූපයක උස මහත ගත් විට ඒවා සාමාන්‍ය පුද්ගල ස්වාභාවයට සමාන නොවේ. සිතුවම් වල මානව රූප,ගස් හා ගොඩනැගිලි ඉක්මවා විශාල ලෙස නැගී සිටියි. ගහකොළ වූවද සාමාන්‍ය ලෝකයේ දී දක්නට ලැඛෙන්නක් නොව ඒවා සිතුවම් සඳහාම නිර්මාණය කරන ලද්දකි.
මහනුවර යුගයේ සිතුවම් හි ශෛලියේ පොදු බවක් දක්නට ලැබුන ද ප්‍රාදේශීය වශයෙන් යම් යම් වෙනස්කම් දක්නට ලැබේ. එකී වෙනස්කම් ඇතැම් විට ප්‍රාදේශිය සිතුවම්කරුවන්ගේ අභිරුචීන් මත හෝ ප්‍රාදේශිය වශයෙන් පවතින්නට ඇති යයි සලකන යම් යම් රීතීන් මත ගොඩනැගෙන්නට ඇත. එසේම රාජකීය අනුග්‍රහය ලබමින් ශිල්පාචාරීයවරු අතින් සිතුවම්කරන ලද දෙගල්දොරුව, ගංඟාරාම, දළදාමාළිගාව, රිදී විහාරය හා දඹුල්ල ආදී විහාරාමයන් හි සිතුවම් කිසියම් සම්මතයක පිහිටා ඇඳ තිඛෙනු දක්නට ලැබේ. සේනක බණ්ඩාරණායක ගේ මතයට අනුව මහනුවර යුගයේ සිතුවම් ශෛලීන් ත්‍රිත්වයක් ලෙසින් දැක්විය හැකි වේ.
- පරිපූර්ණ ලක්ෂණ වලින් හෙබි මහනුවර ශෛලිය මධ්‍යම මහනුවර ශෛලීය ලෙසද මෙහදුන්වයි.මහනුවර,මාතලේ,නුවරඑඵළිය,බදුල්ල,කුරුණෑගල ප්‍රදේශයන් හි පැවතුණි.
- ඊට තදාසන්න දිස්ත්‍රික්ක වල පැතිරුන ශෛලිය අනුරාධපුර,මැදවච්චිය,පොළොන්නරුව,අම්පාර,මොනරාගල,රත්නපුර හා පුත්තලම යන ප්‍රදේශයන් හි පැවතුනි.
සායම් මිශ්‍රකිරීමට මහනුවර අවට සිත්තරුන් යොදා ගත් මැලියම් වර්ග භාවිත නොකළ බව පෙනේ.වර්ණ භාවිතය ද දුර්වල වන අතර ලා නිල් හා දුඹුරු වර්ණ යොදා ගැනීම ද දක්නට ඇත. රේඛා කර්මය අතින් ද මෙම සිතුවම් පරිපූර්ණත්වයක් නොදරයි. ප්‍රාදේශිය ශෛලීන් බොහෝ දුරට ප්‍රධාන ශෛලින් අනුගමනය කිරීමට දරන ලද උත්සහයක් බව අනුමානය කිරීමට ද ඉහත තොරතුරු යම් ඉගියක් ලබා දෙයි.
තෙවැනි අංගය ලෙසින් දකුණු පලාතේ සිතුවම් පදනම් කොට ගොඩනැගුනු ශෛලිය දැකිය හැකිය.බස්නාහිර මුහදුබඩ ප්‍රදේශ චක්‍රය,ගම්පහ,කළුතර,ගාල්ල ආදී ප්‍රදේශයන් හි ව්‍යාප්තව පැවතුණි. මෙලෙසින් සමස්ත අර්ථයෙන් මහනුවර යුගයේ සිතුවම් ඇඳීමේ ක්‍රම ශිල්පයන් පිළිබඳව කරුණු සාකච්ඡා කළ හැකි වේ. මෙහිදි තව දුරටත් සිතුවම් ඇඳීමේ ශිල්පක්‍රමය පිළිබඳව සැලකීමේ දී ඩෙව් සිය අදහස් මෙසේ දක්වා ඇත.
මේ සිතුවම් හි ඒකාකාර මුහුණු ඍජු පාර්ශව ගත මිනිස් රූප පාර්ශව ගතව දක්වා ඇති පාර ගැඹුරු ප්‍රකාශන ඉරියව් නොදැක්වීම, සීගිරි චිත්‍රවල පවා දැක් වූ ත්‍රීමාණ ලක්ඹණ මේ චිත්‍ර වල නොදැක් වීම, ගැමුරු ප්‍රකාශන ඉරියව් නොමැති වීම කළුවන් රාමුවක පැතලි වර්ණා ලේපයෙන් වර්ණ දැක්වීම ආදිය වේ. එයින් පහත චිත්‍ර ශෛලිය දක්වා ඇත. දියුණු විය යුතු පසුකාලීන චිත්‍ර යුගයක් ලෙස මෙම චිත්‍ර අගය කිරීමට බාධාවක් පවතී. එසේම මෙහි කලාව ඛෙහෙවින් නොදියුණුය. දුරදර්ශක පිළිබඳව නොදන්නා සිත්තරුන් භූමි දර්ශනය ඇඳීමට ප්‍රයත්න දරන්නේ කලාතුරකිනි. තනි රූප පවා සාර්ථක ලෙස නොකරයි. අඳූර එළිය දැක්වීමට වර්ණ යෙදීමට නොදන්නා හෙයින් ඔවුන්ගේ එකම පරමාර්ථය අති රූපනයයි.
මහනුවර යුගයේ සිතුවම් කෙරෙහි සිරී ගුණසිංහ තුලනාත්මක අධ්‍යයනයක යෙදෙමින් මෙලෙස සිය අදහස් ප්‍රකාශ කර සිටියි.
මෙම සිතුවම් හි රූප මාන ප්‍රමාණයන් අසමාන බවකින් යුක්ත වේ. බුද්ධිය නොවෙහෙසා රස වින්දනයට තුඩු දෙන්නක් බැවින් මෙම සිතුවම් නූගත් ගැමි සිත්තරකු විසින් අඳින ලද ජන සිතුවම් ලෙස සැලකිය හැකිය. නමුත් ශිල්පියා ප්‍රගුන කළ රේඛා කර්මය හා වර්න පූර්ණයේ උසස් භාවය නිසාම අනුරාධපුර පොළොන්නරු සිතුවම් තුළ පල නොවන සෙයක් මේ සිතුවම් තුළ පවතී. චිත්‍රයේ තාත්ත්වික බව වෙනුවට යෝග්‍ය රටාවක් පමණක් පෙනේ. එය ඇස පිනවන රටාවක් පමණි. මහනුවර සම්ප්‍රදායයේ සිතුවම් පිළිබඳව නන්දදේව විජේසේකර දක්වන අදහස් වන්නේ
ආදී අනුරාධපුර යුගයේ පැවති සමෘද්ධිය සමාජභාවය පොළොන්නරුව සිතුවම් තුළින් දනැග එයි. නමුත් එය අනුරාධපුරයේ සිතුවම් මෙන් නිර්මලත්වයෙන් හෝ විපුල බවෙන් යුක්ත නොවේ. යුගයන්ට අදාළ වන්නා වූ විපරිනාමයන් හි ලක්ෂණ මේ අවධිය තුළින් පෙන්නුම් කරන අතර සිංහල සිත්තම් කලාවේ විකාශනයෙහි අවසාන අවස්ථාව පොළොන්නරුවේ සිතුවම්ය. ශෛලගත කිරීම මෙන්ම පරිහානිය ද ජනප්‍රිය සම්ප්‍රදාය සමඟ එක්ව සාහිත්‍ය සම්ප්‍රදාය ද මෙහි දැකිය හැකි වේ. එය සභ්‍යත්වයක් එහි දියුණුව අතින් කූටප්‍රාප්ත වීමෙන් ඇති වන අවසාන ඵලය වන පරිහානියේ පූර්ව ලක්ෂණ පෙන්වා දේ. ඉන්පසු සම්භාව්‍ය සම්ප්‍රදායය යටපත්ව සිතුවම් කලාව සාමාන්‍ය ජනයා අතට පත් වේ. එය කලාවක් ලෙසින් ගත් විට පිරිහුණු තත්ත්වයකට වැටීමකි. එතැන් සිට සාමාන්‍ය ජනයා එය සම්පූර්ණයෙන් බාරගෙන සියවස් ගනනක් තිස්සේ නොනැසිය නොදී පවත්වා ගනී.
මේ අදහසට අනුව සිංහල සිතුවම් කලාවේ විකාශනයෙහි අවසන් වීම පොළොන්නරු යුගය තුළ සටහන් වෙයි. එතැන්සිට ආරම්භවන්නේ ජන කලාවක ආරක් ගන්නා ලද සිතුවම් කලාවකි. සාමාන්‍ය ජනයා අත කලාව සැරිසැරීම යනු කලාවේ අගය අඩුවීමකි. එසේ නමුත් ජනයා අතර පැවති මාධ්‍යක් ලෙස පෙර නොවිරූ බලපෑමක් ඇති කිරීමට තත් යුගයේ සිතුවම් කලාවට හැකි වූ බව පෙනේ.
ලක්දුසිංහ දක්වා සිටින්නේ ද මහනුවර චිත්‍ර සිගිරියේ හෝ පොළොන්නරුවේ තිවංකපිළිමගෙයි ගර්භයේ චිත්‍රමෙන් සම්භාවය නිර්මාණ ලෙසින් නොසැලකිය යුතු බවයි. මහනුවර චිත්‍ර උසස් චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ කෘති නොවන අතර ඒවා ගැමි සිත්තරුන්ගේ සිතුවම් ලෙසින් ඔහු දක්වා සිටියි. කුමාරස්වාමිගේ අදහස් ද උක්ත අදහස් හා සමව පිහිටවා ගත හැකිය. එනම් මහනුවර යුගයේ කලාව දියුනු කලාවක් නොවන බව කුමාරස්වාමිගේ අදහසයි. කලාකරුවෙකු තුළ පවතින උසස් දාර්ශනික සිතුවිලි මේ යුගයේ සිතුවම් තුළ දක්නට නොලැබේ. බොහෝ දුරට ඒවා හුදු අලංකරණය මත පදනම් වීමත් ඊට හේතුවිය. මෙය බොහෝ දුරට අක්ෂි ගෝචර වර්ණ මාලාවක් මත පදනම් කොට ගෙන මහනුවර යුගයේ සිතුවම් ඇඳ තිබීම නිසා ඇති වූ අදහසක් විය හැකිය. එසේ වූ පමණින් මේ යුගයේ සිතුවම් කලාව නොදියුණු ජනතාවකගේ කලාභාවිතයක් ලෙසින් සැලකීම සාධාරණ නොවනු ඇත.
සම්ප්‍රදායය යොදා ගැනීමත්, සිතුවම්කරණ ශිල්පක්‍රමයන් අනුවත් මහනුවර යුගයේ සිතුවම් අනුරාධපුර යුගයේ සිතුවම් අභිබවායන්නක් ලෙසින් කිව නොහැකිය. එසේ නමුත් සමකාලීන ජීවන ක්‍රමය සිතුවමට මුසු කිරීමෙහි ලා මහනුවර යුගයේ සිතුවම් නොදියුණු ලෙසින් සලකා තවදුරටත් බැහැර කළ නොහැක.
මහා සම්ප්‍රදායයකින් බිහිවන නිර්මාණ සදාතනික වු වද චූල සම්ප්‍රදායේ නිර්මාණයන් කාලීන අගයක් දරයි. යම් කිසි සමාජ ආර්ථීක ක්‍රමයක් යටතේ බිහිවන චූල සම්ප්‍රදායයේ නිර්මාණයන් හි අර්ථය හා කලාත්මක අගය එකී සමාජයේ පැවැත්ම අස්ථාවර වෙත්ම බිඳ වැටී යයි.
එසේ වූවද චූල සම්ප්‍රදායයේ නිර්මාණයන් එදි නෙදා ජීවිතය සමග සංයුක්තව පවතී. සමකාලීන සමාජය ප්‍රතිබිම්භනය කරවන කැඩපතක් මෙන් චුල සම්ප්‍රදායය සියල්ල අභිබවමින් නැගී සිටියි. ශිල්පීය කුසලතාවයෙන් ප්‍රතිභානයක් නොලද ද මහනුවර යුගයේ සිත්තරා අර්ථසම්පාදනයෙහි ලා සිතුවම ආශ්‍රය කොට පෙර නොවිරූ යමක් ප්‍රකාශ කිරීමෙහි ශක්‍යතාව ඇත්තෙකි.
එකී සිත්තරන්ගෙන් පිරි මහනුවර යුගයේ සිත්තර සමාජය සිතුවම ඇසුරු කොට ගනිමින් සමාජ සංශෝධනයට නිරුක්ති සැපයීමට ගනු ලැබූ උත්සහය මින් පෙන්නුම් කර
https://si.wikipedia.org/wiki
